Μετά ο ταγματάρχης ξανάπιασε τις συνηθισμένες του ασχολίες. Και τα χρόνια κύλησαν σαν ομοιόμορφες, στρογγυλές, αθόρυβες ρόδες. Ο γερο-ανάπηρος του Λάξενμπουργκ δεν ήταν ο τελευταίος νεκρός που αποχαιρέτησε ο βαρόνος. Αμέσως μετά έθαψε τον πεθερό του και λίγα χρόνια αργότερα και τη γυναίκα του, που πέθανε ξαφνικά, χωρίς κλάματα κι αποχαιρετισμούς, έπειτα από μια άσχημη πνευμονία. Έστειλε το γιο του εσωτερικό σ’ ένα σχολείο στη Βιέννη, ορίζοντας πως δεν έπρεπε ποτέ να γίνει εν ενεργεία στρατιωτικός. Έμεινε μόνος στα κτήματα, στο μεγάλο άσπρο σπίτι όπου ακούγονταν ακόμα οι ανάσες των πεθαμένων. Μιλούσε μόνο με τον δασοφύλακα, τον επιστάτη, τον υποηρέτη του και τον αμαξά του. Οι εκρήξεις της οργής του ήταν όλο και πιο σπάνιες. Αλλά το προσωπικό κι οι εργάτες ένιωθαν συχνά το χωριάτικο βαρύ του χέρι. Και ο αμίλητος θυμός του έπεφτε δυσβάσταχτος στις πλάτες τους.Όπου κι αν πήγαινε, τον υποδεχόταν φοβισμένη σιωπή ― σαν τη γαλήνη πριν από το ξέσπασμα της μπόρας. Κάθε δεκαπέντε έφταναν τα υπάκουα γράμματα του γιου του. Του απαντούσε μια φορά το μήνα, δυο λόγια όλα κι όλα, σε μικρά τσιγκούνικα φύλλα χαρτιού, στα περιθώρια τα κομμένα από τα γράμματα που λάβαινε. Μια φορά το χρόνο, στις 18 Αυγούστου, στα γενέθλια του αυτοκράτορα, φορούσε τη στολή του και πήγαινε στον κοντινό στρατώνα. Ο γιος του ερχόταν δυο φορές το χρόνο: τα Χριστούγεννα και στις καλοκαιρινές διακοπές. Κάθε παραμονή Χριστουγέννων ο πατέρας έδινε στο γιο τρία ασημένια φιορίνια, βάζοντάς τον να υπογράψει απόδειξη. Το παιδί υπέγραφε, αλλά δεν τά ‘παιρνε ποτέ. Τα χρήματα έμπαιναν το ίδιο βράδυ σε μια κασετίνα, στο συρτάρι του γέρου, δίπλα στους ελέγχους του σχολείου ― δίπλα στις αποδείξεις της επιμέλειας και των μετρημένων αλλά επαρκών επιδόσεων του νεαρού Τρόττα στα μαθήματά του. Το παιδί ποτέ δεν πήρε δώρα, παιχνίδια, χαρτζιλίκι, βιβλία άλλα πέρα από τα σχολικά του. Δεν έδειχνε ωστόσο να υποφέρει απ’ αυτές τις στερήσεις. Διέθετε μυαλό προσγειωμένο, λογικό, πρακτικό. Η περιορισμένη φαντασία του δεν λαχταρούσε τίποτα περισσότερο από το να ξεμπερδέψει το γρηγορότερο δυνατόν με τις υποχρεώσεις του σχολείου του.
του Joseph Roth από Το Εμβατήριο του Ραντέτσκυ· κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα.